Çizerlerin Kullandıkları Malzemeler

Beni etkileyen, hoşuma giden bir çizgiye bakarken hep merak ederim; "Acaba çizer hangi malzemeyi kullanmış, bilgisayardan faydalanmış mı, hangi klasik ve modern teknikleri bir araya getirmiş?" "Çizerlerin Kullandıkları Malzemeler" (The Tools Artists Use) sayfası bu soruların yanıtlarını veriyor. Çizerler için çok faydalı bir sayfa.

Kaynak: DRAWN

Türkiye'de Kısa Ömürlü Çizgi Roman Dergileri

Türkiye'de yakın geçmişte çok yetenekli çizerleri bir araya getiren ve özgün işlere yer veren çizgi roman dergileri yayımlandı. Ne yazık ki, hiç biri çok uzun ömürlü olmadı; "Resimli Roman" 3 sayı, "Rr Resimli Roman" 2 sayı çıkabildi. Bu dergiler arasında en şanslı olan "Joker"di; 18 sayı okurlarıyla buluştuktan sonra sessiz sedasız yayın hayatından çekildi.

Rr Resimli Roman
Sayı 1, Aralık 1991, H.M.O. Resimli Hayal Mahsülleri Yayınları Ofisi Tic. Ltd. Şt. Adına İmtiyaz Sahibi: İrfan sayar; Editörler: Sarkis Paçacı, Ergün Gündüz, İrfan Sayar; Editör Yrd.: Sahir Erdinç

Joker
Sayı 1, 23 Kasım 1992, Interpress Basın ve Yayıncılık AŞ Adına Sahibi: Hürrem Fila; Yayın Yönetmenleri: Atilla Atalay, Ergün Gündüz, Latif Demirci, Hasan Kaçan

Resimli Roman
Sayı 1, Kasım 2004, İmtiyaz Sahibi: Galip Tekin; Editörler: Birol Bayram, Doğan Güneş; Yayıncı: Sistemsensin Reklam Basın Yayın Hizmetleri Ltd. Şti.

Mizah Dergilerinin Birinci Sayıları-II

Bu kez "Gırgır-Sonrası" dönemden iki dergi; "Limon" ve "Hıbır". Bu iki dergi ("Limon", "Leman"a; "Hıbır", "H.B.R. Maymun"a dönüştükten sonra da) mizah dergisi piyasasına uzun süre hakim olmuştu...

Limon
Sayı 1, 14 Mart 1986, Sahibi: Mehmet Ali Yılmaz; Genel Yönetmen: Nevzat Ünlü; Yayın Kurulu: Can Barslan, Gani Müjde, Alptamer Ulukılıç, Şükrü Yavuz; Sorumlu Yayın Müdürü: Murat Kürüz

Hıbır
Sayı 1, 4 Mayıs 1989, Sahibi: Gelişim Yayınları AŞ ve Süreli Yayınlar AŞ Yönetim Kurulu Başkanı: Asil Nadir; Yönetim Kurulu Başkan Vekili: Ercan Arıklı; Yönetim Kurulu Başkan Vekili: Fatih Görgülü; Yayın Kurulu: Latif Demirci, Ergün Gündüz, Hasan Kaçan, İrfan Sayar; Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Muamer Barutçu; Mizah Yazı Sorumlusu: Atilla Atalay

Mizah Dergilerinin Birinci Sayıları-I

Unutulup gidiyor... Tarihe not düşmek amacıyla Türk karikatür tarihindeki bazı önemli dergilerin birinci sayılarının kapaklarını postalıyorum. İlk olarak 1970'li yıllarda çok satan üç dergi: "Gırgır", onun "kardeş"i "Fırt" ve bu iki dergiye rakip olarak düşünülen "Çarşaf"... Bir de "Gırgır"dan ve "Fırt"tan ayrılan genç bir kadro tarafından çıkarılan ama fazla yaşamayan bir dergi; "Mikrop"...

Gırgır
Sayı 1, Veb Ofset İleri Matbaacılık Anonim Şirketi Adına Sahibi: Haldun Simavi; Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Yüksel Baştunç; Müessese Müdürü: Kemal Kınacı

Fırt
Sayı 1, 16 Mart 1976, Veb Ofset İeri Matbaacılık AŞ Adına Sahbi: Haldun Simavi; Sorumlu Müdür: Kemal Kınacı

Çarsaf
Sayı 1, 17 Aralik 1975, Sahibi. Erol SImavi, Genel Müdür: Nezih Demirkent, Genel Yayın Müdürü: Çetin Emeç; Sorumlu Müdür: Semih Balcıoğlu

Mikrop
Sayı 1, 23 Mart 1978, Süreli Yayınlar Anonim Şirketi Adına Sahibi: Ercan Arıklı; Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Engin Ergönültaş; Müessese Müdürü: Cumhur Çinpolat

Lelis

Lelis Brezilyalı bir çizer. Çizgi roman ve illüstrasyon yapıyor; hem de çok ustaca yapıyor. Özellikle suluboyayı kullanmadaki mahareti övgüye değer. Bana biraz bizden Kenan Yarar'ı hatırlatıyor...

Karikatürcülerin Değişen Çizgileri-VII, Oğuz Aral

Oğuz Aral'ın baştan beri yuvarlak hatlı, sıcak, sevimli bir çizgisi vardı. Buradan yola çıkarak Aral zaman içinde iki ayrı üslup geliştirdi; bir yanda daha çok grafik mizaha yakın işlerde kullandığı stilize bir çizgi, diğer yanda "Utanmaz Adam"ı, "Gırgır"ın, "Fırt"ın kapaklarını çizerken kullandığı daha detaylı, taramalı, tonlu bir çizgi. Sonuna kadar bu iki ayrı çizgi, iki ayrı mecrada aktı...

Oğuz Aral'ın 1950'li yıllardaki çizgisi

Oğuz Aral'ın daha çok grafik-mizaha yakın işlerde kullandığı çizgisi

Oğuz Aral'ın kapak çizimlerinde ve çizgi romanlarda kullandığı çizgisi

Karikatürcülerin Değişen Çizgileri-VI, Turhan Selçuk

Başlangıçta dönemin Amerikan, Fransız karikatürcülerinden etkilenen Turhan Selçuk, zamanla, bugün yurtdışında da iyi tanınan, geometrik-köşeli çizgisine ulaştı.

Turhan Selçuk'un 1950'li yıllardaki çizgisi

Turhan Selçuk'un günümüzde bilinen geometrik-köşeli çizgisi

Levent Cantek te, "Serüven" web günlüğünde, Turhan Selçuk'un çizgi kariyerinin ilk yıllarından farklı bir üslupla çizdiği illüstrasyonlardan örnekler veriyor.

Karikatürcülerin Değişen Çizgileri-V, Latif Demirci

Latif Demirci Gırgır'da yetişmiş bir çizer. Çizmeye başladığı ilk yıllarda Oğuz Aral'ın etkisindeydi. Hatta Gırgır'dan ayrılıp Mikrop'ta çizmeye başladığında da bu etkilenme sürmüştü. Mikrop ile ilgili bir yazımda şunu söylemiştim: "Henüz üslubunu oluşturamamış bir çizer olan Latif Demirci ise, tiplemelerinden tonlamalarına kadar, Oğuz Aral'ın Mikrop'ta yaşayan "genç hayaleti" olarak, [Mikrop'un dinamik kadrosuna] ayak uydurmaya çalışır." (Levent Gönenç, "Arka Sokakların Dergisi Mikrop", Çizgili Kenar Notları içinde, Der: Levent Cantek, İletişim Yayınları, İstanbul, 2007, s. 103)

Yıllar içinde Latif Demirci'nin çizgisi değişti. Kendine özgü bir çizgi dili oluşturdu. Yeni çizgisinde Fransız karikatürcülerin, Reiser'nin, Wolinski'nin, Sempé'nin etkili olduğunu düşünüyorum. Bugün Demirci, üretkenliği ve uzun soluklu kariyeriyle Türk karikatürünün temel taşlarından biri.

Latif Demirci'nin 1970'li yılların sonunda Mikrop'ta çizdiği bir karikatür

Günümüzde Latif Demirci'nin çizgisi

Karikatürcülerin Değişen Çizgileri-IV, Ercan Akyol

Ercan Akyol'un başlangıçtaki çizgisi büyük ölçüde Semih Balcıoğlu'ndan etkilenen bir çizgiydi. Akyol zamanla bu etkiden kurtuldu. Bugün, biraz Ronald Searle'e yakın duran, ancak "editoryal" karikatüre çok yakışan bir çizgisi var Ercan Akyol'un.

Ercan Akyol'un 1970'li yıllardaki çizgisi

Ercan Akyol'un 2000'li yıllardaki çizgisi

Mike Dutton

Mike Dutton yetenekli bir illüstratör. Bu dijital çağda özellikle suluboyayı ve guvaş boyayı ustalıkla kullanması dikkat çekici.

Kitap Kapakları Arşivi

Böyle bir arşiv Türkçe kitaplar için de gerekli...

Cemal Söyleyen

Türkiye'de çok yetenekli adamlar var ama (bir şekilde ?) kıyıda köşede kalıyorlar...

Poly Bernatene

İnsan bakmaya doyamıyor ama ne yazık ki Poly Bernatene işlerinden çok az örnek koymuş...

Karikatürcülerin Değişen Çizgileri-III, Yalçın Çetin

Çizgileri zaman içinde radikal biçimde değişen çizerler arasında Yalçın Çetin ilk akla gelenlerden... Özelikle Akbaba'da karşımıza çıkan kıvrak, Vip'vari çizgilerden Karagöz'den esinlenen mekanik çizgilere geçiş Yalçın Çetin'in çizgi serüvenini özetliyor. Yalçın Çetin "Dosya" isimli kitabında eski ve yeni çizgilerini bir araya getirmiş. Kimbilir, belki eski çizgisini o da özlüyordu...

1950'lerin sonlarında Yalçın Çetin

1970'lerde Yalçın Çetin

Karikatürcülerin Değişen Çizgileri-II, Engin Ergönültaş

Çizgileri zamanla değişen çizerlerden biri de Engin Ergönültaş. Başlangıçtaki stilize çizgilerden, kendine göre yorumladığı Oğuz Aral ekolüne, oradan Belçika-Fransız çizgi roman üslubu akarabalığına farklı Engin Ergönültaş'lar var karşımızda. Bana soracak olursanız her biri diğerinden keyifli...

1970'lerin başındaki çizgisiyle Engin Ergönültaş

1970'lerin sonundaki çizgisiyle Engin Ergönültaş

1990'larda Engin Ergönültaş

Karikatür ve Muhalefet Üzerine

Karikatürcü tarafsız değildir, olamaz; ya iktidara muhaliftir ya da muhalefete muhaliftir.

Ercan Akyol şöyle diyor (Ercan Akyol ile Söyleşi, Medyatava, 15.03.2009):

Diyebilirsiniz ki, iktidara yaranan ya da yanaşan çizerler var. Mizah muhalefet sanatıysa, bu nasıl oluyor? Yanıtlayayım. Yanaşma çizer iktidarın yerine muhalefete muhalefet ediyor. Yani gördüğünüz gibi işin içinde yine muhalefet etmek var. Çünkü başta dediğim gibi, muhalefet mizahın var oluş nedeni. Olmazsa olmaz koşulu. Değişen sadece mizahın hedefi… İktidar yerine muhalefete muhalefet. Şuna açıklık getireyim, mizahçı elbette muhalefeti de eleştirir. Muhalefeti muhalefet yapmadığı için eleştirebilir. Çünkü muhalefetin olmadığı yerde demokrasi de yoktur. Ama muhalefeti görevini yapmadığı için mizah yoluyla eleştirmek başka, iktidara yaranmak için muhalefeti eleştirmek başka şeydir. Biri muhalif duruşsa, öteki esas duruştur.”

29 Mart 2009 yerel seçimlerinden sonra AK Parti'nin "başarısı" veya "başarısızlığı" konusunda çizilen karikatürler karikatürcülerin farklı tavırlarını somutlaştırıyor. İlk iki karikatür AK Parti-karşıtı gazetelerden; diğer ikisi ise AK Parti-yanlısı gazetelerden...

Turhan Selçuk, Cumhuriyet, 31.03.2009

Ercan Akyol, Milliyet, 31.03.2009

Manşetüstü, Anadoluda Vakit, 31.03.2009

Salih Memecan, Sabah, 31.03.2009

Karikatürcülerin Değişen Çizgileri-I, Semih Balcıoğlu

Karikatürcülerin çizgileri zaman içinde değişir. Bu, karikatürcüler açısından evrensel bir olgu; hem yabanci hem Türk karikatürcülerin çizgileri zamanla farklılaşıyor. Bu bağlamda her karikatürcü için "ustalaşıyor" veya "güzelleşiyor" terimlerini kullanmaktan çekiniyorum. Bu görece bir değerlendirme; bazen okuyucu karikatürcünün eski çizgisini yeni çizgisinden daha çok sevebiliyor.

İlk örnek Semih Balcıoğlu. Balcıoğlu'nun ilk çizgileri büyük ölçüde Cemal Nadir Güler'den etkilenmiş. Hatta Balcıoğlu'nun imzası dahi Güler'e benziyor. Aslında bu etkilenme Semih Balcıoğlu'na özgü değil, 50 Kuşağı'nın çizerlerinin çoğu, şu yada bu şekilde, Cemal Nadir Güler veya Ramiz Gökçe"yi "örnek alarak" çizgi serüvenlerine başlar.

Zaman içinde Semih Balcıoğlu'nun çizgisi "grafik-mizah" yönünde evriliyor. Balcıoğlu'nun sonraki işlerinde yetkin grafik bir anlatımın öne çıktığını görüyoruz.

Semih Balcıoğlu'nun 1953 tarihli ilk karikatür albümünün kapağı ve bu albümden bir örnek:

1970'li yıllarda Semih Balcıoğlu'nun çizgisi

1990'lı yıllarda Semih Balcıoğlu'nun çizgisi